Czołgi III Rzeszy (na podstawie tigera)

Początki projektu[edytuj | edytuj kod]

W Niemczech starano się tworzyć projekty ciężkich czołgów po I wojnie światowej już od połowy lat 20. Okazało się to konieczne po tym, gdy w Rosji dawne niemieckie czołgi średnie typu PzKpfw III i PzKpfw IV były bez problemu niszczone przez radzieckie T-34/76. Wtedy odkryto, że działo przeciwlotnicze flak 36 kal.88 mm okazało się niezwykle skuteczne w walce z T-34 i wtedy Niemcy postanowili stworzyć czołg ciężki z taką właśnie armatą i tak właśnie powstał projekt czołgu PzKpfw VI Tiger. Czołg typu „Tygrys” przyjął swój pierwotny kształt w kwietniu 1942 roku, kiedy do konkursu stanęły dwa prototypy. Na terenie jednostki wojskowej w Kętrzynie przetestowano modele firm Porsche i Henschel. Testy wykazały spore różnice w osiągach i manewrowości pojazdów (prędkość i in., prototyp Porsche, Tiger (P), wyposażony był w innowacyjny napęd typu „silnik spalinowy-generator prądu-silnik elektryczny”, trudny jednak w obsłudze i wymagający dużej ilości deficytowej miedzi). W maju powtórzono próby na poligonie w Berka. Okazało się, że czołg Henschela, opracowany pod kierunkiem Erwina Adersa^[2], wykazał swoją przewagę nad zbyt awaryjnym prototypem Porsche. Zwycięski projekt otrzymał oznaczenie SdKfz 181 Panzerkampfwagen VI „Tiger” Ausf. H1 (później, po wprowadzeniu czołgów Tiger II, zmieniono oznaczenie na Ausf. E).

Produkcja seryjna czołgów Tygrys odbywała się w zakładach Henschel (Werk III), w Kassel-Mittelfeld i Wegmann AG (montaż wież do kadłubów). W toku produkcji czołgów PzKpfw VI wprowadzono liczne zmiany i modyfikacje. Z tego względu można wyodrębnić czołgi wczesnych serii produkcyjnych, czołgi po modyfikacji oraz pojazdy późnych serii produkcyjnych.

Modyfikacje[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza grupa modyfikacji dotyczyła zmian w konstrukcji wieży. Pierwsze czołgi miały mały właz ewakuacyjny umieszczony z prawej strony wieży, wyposażony w otwór służący do prowadzenia ognia z broni ręcznej (pistoletu lub pistoletu maszynowego). Po modyfikacji powiększono właz i zlikwidowano otwór strzelniczy. Inna zmiana polegała na zamontowaniu do kadłuba czołgu kilku wyrzutników min przeciwpiechotnych typu S. Po wystrzeleniu na wysokość kilkudziesięciu centymetrów ponad kadłub, mina rozrywała się, rażąc wokół stalowymi kulkami. W czołgach wczesnych serii produkcyjnych montowano na wieży dwa zestawy po trzy wyrzutnie świec dymnych NbK 39 kalibru 90 mm. Z tych wyrzutni mogły być też wystrzeliwane miny typu S.

W czołgach późniejszych serii produkcyjnych montowano Nahverteidigungswaffe – były to małe miny przeciwpiechotne wystrzeliwane z wnętrza czołgu. Czołgi używane w Afryce Północnej, w 501 sPzAbt (skrót od schwerer Panzer Abteilung – batalion czołgów ciężkich) miały inaczej montowane reflektory i zmodyfikowane przednie błotniki. Czołgi późnych serii produkcyjnych miały tylko jeden reflektor zamocowany pośrodku płyty czołowej pancerza. Inną modyfikacją było zamocowanie dodatkowego opancerzenia wokół celownika optycznego typu Carl Zeiss TZF 9b. W czołgach produkowanych w 1944 roku stosowano celownik TZF 9c wyposażony w pojedynczy obiektyw (dotychczas stosowany celownik TZF 9b miał podwójny obiektyw). Czołgi produkowane w 1942 roku i do połowy 1943 roku miały wieżyczkę obserwacyjną dowódcy typu basztowego, wyposażoną w szczeliny obserwacyjne. Późniejsze czołgi otrzymały nowy typ wieżyczki (stosowany m.in. w czołgach PzKpfw V Panther i Tiger II) wyposażony w peryskopy. Wieżyczka miała uchwyt do mocowania karabinu maszynowego MG 34 kalibru 7,92 mm, przystosowanego do strzelań przeciwlotniczych. Pierwsze 495 tygrysów było wyposażonych w urządzenia (tzw. kominy powietrzne) pozwalające na pokonywanie po dnie przeszkód wodnych o głębokości do 4 metrów. Kolejne czołgi nie miały tego typu urządzeń. Zdolne były jedynie do przekraczania w bród przeszkód wodnych o głębokości do 1,6 metra.

Panzerbefehlswagen[edytuj | edytuj kod]

Czołg dowodzenia opracowany w 1943 roku na bazie podstawowej wersji Tygrysa. Miały zmniejszony (z 92 do 66 naboi) zapas amunicji armatniej. Wygospodarowane miejsce wykorzystano do zamontowania dodatkowego wyposażenia radiowego. Demontowano także zblokowany z działem karabin maszynowy MG 34. Panzerbefehlswagen (PzBefWg „Tiger” Ausf. E) miał dwie anteny prętowe mocowane na stropie wieży i kadłubie. Przebudowano w ten sposób 84 tygrysy. Stosowano dwa typy wyposażenia radiowego. Czołgi SdKfz 267 były wyposażone w radiostacje krótkofalowe Fu 5 i Fu 8 o mocy 80 W i zasięgu 80 km (klucz) lub 15 km (fonia). Radiostacja Fu 8 była standardowym wyposażeniem jednostek wojsk lądowych na szczeblu dywizji i korpusu. Czołgi SdKfz 268 miały radiostacje krótkofalowe Fu 5 i Fu 7. Radiostacja Fu 5 służyła do nawiązywania łączności w obrębie kompanii, zaś Fu 7 pozwalała na kontakt z batalionem. Ponadto czołgi SdKfz 267 i 268 były wyposażone w system łączności wewnętrznej Bordsprechanlange B.

Rozwój czołgu[edytuj | edytuj kod]

Jedną z najważniejszych modyfikacji czołgów ciężkich typu Tygrys było zastosowanie w 800 ostatnich czołgach stalowych kół nośnych w miejsce kół z bandażem gumowym. W celu poprawienia niezawodności zdemontowano zewnętrzny rząd kół nośnych, pozostawiając tylko dwa pełne rzędy kół. Koła wykonane całkowicie ze stali były bardziej wytrzymałe niż te wyposażone w gumowe obrzeża.

Wozy używane w trudnych warunkach terenowych (Afryka, niektóre odcinki frontu wschodniego) miały filtry powietrza typu Feifel. Czołgi typu PzKpfw VI (SdKfz 181) Tiger Ausf E miały dwa rodzaje gąsienic. Gąsienice służące do transportu o szerokości 520 mm i gąsienice bojowe o szerokości 725 mm. Stosowanie dwóch typów gąsienic było spowodowane następującymi czynnikami: pierwszy to chęć zabezpieczenia gąsienic bojowych przed uszkodzeniami w czasie transportu, drugi to konieczność ograniczenia szerokości czołgu z powodu przekroczenia skrajni kolejowej obowiązującej w Deutsche Reichsbahn. Zwyczajnym widokiem były gąsienice bojowe ułożone przed czołgiem na platformie kolejowej.

Do napędu czołgu Tygrys stosowano dwa typy silników: w pierwszych 250 czołgach dwunastocylindrowe, silniki gaźnikowe chłodzone cieczą typu Maybach HL 210 P3O o mocy 478 kW (650 KM) i pojemności skokowej 21353 cm³. W pozostałych czołgach używano silników Maybach HL230 P45 o mocy 515 kW (700 KM) i pojemności skokowej 23095 cm³. Silniki Maybach zbudowane były w układzie V, o kącie rozwarcia bloków cylindrów 60°. Czołgi poszczególnych serii różniły się także kształtem osłon tłumików umieszczonych na tylnej płycie kadłuba. Ostatnie czołgi seryjne miały też zmodyfikowany hamulec wylotowy armaty.

Czołgi budowane od połowy 1943 roku miały peryskop umieszczony na wierzchu wieży przed włazem stanowiska ładowniczego. Także część tygrysów miała na wieży zaczepy do montowania zapasowych ogniw gąsienicy (5 ogniw po lewej stronie wieży i 3 ogniwa po prawej). W czołgach wczesnych serii produkcyjnych dodatkowe ogniwa montowano z przodu czołgu. Zmianie ulegał także sposób montowania peryskopu kierowcy. Liny holownicze mocowane były do lewego pancerza bocznego. Od połowy 1943 roku kadłub (boki, przód, tył, a niekiedy także spód) oraz wieżę pokrywał zimmerit – specjalna pasta mająca chronić pojazd przed minami magnetycznymi. W 1942 roku zakłady Rheinmetall-Borsig opracowały projekt nowej wieży dla czołgu PzKpfw VI, wieża Ausf. H2 (wieża Ausf. H1 to standardowa wieża z armatą KwK 36 L/56) miała armatę 7,5 cm KwK 42 L/70 kalibru 75 mm. Zbudowano jedynie makietę i nie uruchomiono seryjnej produkcji tygrysów z działami 75 mm. Projektowano także przezbrojenie czołgów Ausf. E w armatę 8,8 cm KwK 43 L/71 kalibru 88 mm.

Znakowanie[edytuj | edytuj kod]

Czołgi Tygrys miały numery fabryczne od 250001 do 251350. Pierwsze trzy prototypy V1, V2 i V3 służyły jedynie do testów. Czołg 250017 (V1) został użyty do prób porównawczych z czołgiem VK4501 (P) (P oznacza projekt Porsche).Pozbawionego wieży 250018 (V2) użyto do prób elektrycznej skrzyni biegów typu ZF produkcji fabryki Zahnradfabrik we Friedrichshafen. V3 (250019) w 1943 roku wykonywał próby trakcyjne, m.in. pokonywanie przeszkód wodnych po dnie. Kadłuby 250003 i 250006 służyły w Kummersdorfie do prób wytrzymałości pancerza. Obecnie w Bovington Tank Museum znajduje się czołg 250122. Tygrysy produkowano do sierpnia 1944, kiedy zostały zastąpione przez Tygrysa II.

Wczesne lata wojny[edytuj | edytuj kod]

Otto próbował dostać się do wojska, jednak jego obie wcześniejsze próby zakończyły się stwierdzeniem "niezdolny do służby w chwili obecnej, niedowaga!". Jednak w maju 1940, Otto ostatecznie trafił do 104 zapasowego batalionu piechoty w Poznaniu. Po przejściu szkolenia z walk pancernych, na ochotnika przeszedł do Korpusu Pancernego. Trafił do 7. Batalionu Rezerwowego Czołgów.

Jego jednostka została włączona do nowo powstałego 21 Pułku Pancernego w 20 Dywizji Pancernej i w czerwcu 1941, wysłana do Prus Wschodnich. To właśnie od Prus Wschodnich rozpoczął swoją drogę wojenną. Pierwszą bitwę pancerną stoczył w czołgu PzKpfw 38(t) w końcu czerwca 1941, podczas operacji Barbarossa. W trakcie trwania jednej z bitew, Carius został ranny od pocisków, które przestrzeliły pancerz jego czołgu.

Końcowe lata wojny[edytuj | edytuj kod]

W 1943 roku Carius został przeniesiony do Panzer-Abteilung 502 (502 Batalion Czołgów Ciężkich). Ta jednostka walczyła pod Leningradem, a następnie w obszarze Narwy w Estonii (Bitwa o Narwę). Latem 1944 roku Carius został poważnie ranny. Po wyleczeniu ran, na początku 1945 roku, mianowano go dowódcą Jagdtigera w 512 Batalionie Ciężkich Dział Pancernych operującym na Zachodzie.

8 marca 1945, bez przeszkolenia, razem z drugą kompanią został skierowany na linię frontu w pobliżu Siegburga. Po czym wziął udział w obronie rzeki Ren, ostatecznie razem ze swoją jednostką poddał się Armii Amerykańskiej 15 kwietnia 1945.

Otto Carius w czasie II wojny światowej zniszczył ponad 150 czołgów. Wraz z Johannesem Bölterem, Ernstem Barkmannem, Kurtem Knispelem i Michaelem Wittmannem jest uważany za jednego z największych czołgistów w historii.

Po zakończeniu wojny[edytuj | edytuj kod]

Po wojnie założył aptekę o nazwie Tygrysia Apteka – w Herschweiler-Pettersheim, Nadrenia-Palatynat. Napisał także książkę o własnych doświadczeniach w czasie wojny, zatytułowaną Tygrysy w błocie.

Michael Wittmann (ur. 22 kwietnia 1914 w Vogelthal, zginął 8 sierpnia 1944 w Cintheaux, rejon Caen) – niemiecki dowódca wojskowy, jeden z najskuteczniejszych czołgistów II wojny światowej.

Na samym froncie wschodnim Wittmann zniszczył 119 radzieckich czołgów. Ogółem zalicza mu się zniszczenie 138 czołgów i 132 dział przeciwpancernych.

Za najbardziej spektakularną akcję Wittmanna uważa się zniszczenie 13 czerwca 1944 roku 21 pojazdów wroga w ciągu 20 minut. Zniszczone pojazdy, czyli czołgi, transportery opancerzone i ciężarówki należały do 4. Pułku Pancernego County of London Yeomanry. Wittmann dysponował tylko jednym czołgiem, Tygrysem, który po uszkodzeniu zdołał bezpiecznie opuścić i powrócić do własnej jednostki^[1].

Śmierć

W chwili śmierci Wittmann dowodził czołgiem typu Tiger I o numerze "007", jego jednostką był (uważany za elitarny) 101 Batalion Czołgów Ciężkich SS (niem. Schwere SS-Panzer-Abteilung 101). Najprawdopodobniej jego czołg, biorący udział w kontrataku na wzgórze nieopodal Saint-Aignan-de-Cramesnil, został zniszczony przez czołg Sherman Firefly należący do brytyjskiej jednostki 1st Northamptonshire Yeomanry. Czołgi Firefly były wyposażone w brytyjską armatę 17-funtową, zdolną do przebijania pancerzy najcięższych czołgów niemieckich. Za prawdopodobną uznaje się również wersję, że czołg Wittmanna został zniszczony z ruin zamku w Gaumensil, leżącego na zachód od Saint Aignan, przez pocisk wystrzelony z czołgu należącego do 4 Kanadyjskiej Dywizji Pancernej. Przez pewien czas rozważano też wersję o zniszczeniu jego czołgu przez rakietę wystrzeloną z samolotu Typhoon, ale na podstawie wspomnień świadków oraz analiz dzienników bojowych jednostek lotniczych wersja ta została odrzucona.

Czołg Wittmanna otrzymał trafienie boczne w kadłub, które doprowadziło do eksplozji amunicji i śmierci całej załogi. W wyniku eksplozji odpadła wieża czołgu. Załoga został pochowana w bezimiennym grobie, a w 1983 roku przeniesiona na cmentarz wojskowy w La Cambe.

Załoga czołgu Wittmana[edytuj | edytuj kod]

Do załogi czołgu zaliczali się:

• dowódca Hauptsturmführer Michael Wittmann
• kierowca Unterscharführer Heinrich Reimer
• celowniczy Unterscharführer Karl Wagner
• operator radiostacji Sturmmann Rudolf Hirschel
• ładowniczy Sturmmann Günter Weber

Awanse[edytuj | edytuj kod]

• SS-Mann: 1 kwietnia 1937
• Sturmmann: 11 listopada 1937
• Unterscharführer: 20 kwietnia 1939
• Oberscharführer: 9 listopada 1941
• Untersturmführer: 21 grudnia 1942
• Obersturmführer: 30 stycznia 1944
• Hauptsturmführer: 21 czerwca 1944

Kultura masowa[edytuj | edytuj kod]

Historia Wittmana z elementami fikcyjnymi została opowiedziana w grze strategicznej Company of Heroes: Tales of Valor. Czołgista jest głównym bohaterem kampanii niemieckiej w grze Soldiers: Ludzie Honoru.

Panzerkampfwagen VI B Tiger II[edytuj]

Panzerkampfwagen VI Ausf. B „Königstiger”
Dane podstawowe
Państwo	III Rzesza
Producent	Henschel, Porsche
Typ pojazdu	czołg ciężki
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	5 (dowódca, celowniczy, ładowniczy, strzelec-radiotelegrafista, kierowca)
Historia
Prototypy	1943
Produkcja	styczeń 1944 – marzec 1945
Egzemplarze	487
Dane techniczne
Silnik	1 silnik benzynowy, chłodzony cieczą, V12 Maybach HL230 P30 o pojemności 23 889 cm³
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	860 l
Pancerz	spawany z płyt walcowanych, grubość: 25–180 mm
Długość	10 286 mm
Szerokość	3,755 m (wyposażony w gąsienice bojowe 800 mm) 3,27 m (wyposażony w gąsienice transportowe 660mm)[1]
Wysokość	3,09 m
Prześwit	0,495 m
Masa	68 800 kg (bojowa z wieżą Porsche) 69 700 kg (bojowa z wieżą Henschel)
Moc jedn.	700 KM (10 KM/t) przy 3000 obr./min.
Nacisk jedn.	1,02 kg/cm² (wyposażony w gąsienice bojowe) 1,23 kg/cm² (wyposażony w gąsienice transportowe)
Osiągi
Prędkość	35–38 km/h (po drodze) 14–20 km/h (w terenie)
Zasięg	120 km (po drodze) 80 km (w terenie)
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	1,60 m 4,00 m (czołg wyposażony w komin powietrzny służący do pokonywania przeszkód wodnych po dnie)
Rowy (szer.)	2,50 m
Ściany (wys.)	0,85 m
Kąt podjazdu	35°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 armata 8.8 cm KwK 43 L/71 kal. 88 mm (zapas amunicji – 78 szt. lub 84 szt.) 2–3 karabiny maszynowe MG 34 (zapas amunicji – 5850 szt.)
Użytkownicy
Niemcy
Multimedia w Wikimedia Commons

Panzerkampfwagen VI Ausf. B Tiger II (Sd.Kfz.182), potocznie Königstiger – niemiecki czołg ciężki, największy i najcięższy czołg II wojny światowej użyty w boju.

Urząd Uzbrojenia Wojsk Lądowych we wrześniu 1943 roku rozpisał przetarg na czołg ciężki, który miałby zająć miejsce wozu PzKpfw. VI Tiger. Do przetargu stanęły dwie firmy: Henschel i Porsche. Projekty różniły się kształtem i grubością pancerza wieży. Przetarg wygrał Henschel i pierwsze prototypy wyprodukowano w ostatnim kwartale 1943 roku, produkcja seryjna w zakładach Henschla rozpoczęła się w styczniu 1944. Wczesne wersje miały wieże przez wielu błędnie zwane wersją „Porsche” (Krupp zaprojektował obydwie wieże^[2]). Ponieważ alianci wzmogli bombardowania miasta Kassel, w którym znajdowała się fabryka Henschla, wyprodukowano tylko 487 czołgów. Był to ostatni niemiecki czołg, produkowany seryjnie podczas II wojny światowej. Problemy produkcyjne były związane z licznymi atakami lotnictwa alianckiego oraz pośpieszną produkcją. Do jednostek Tygrysy IItrafiały od lutego 1944.

Potocznie czołg ten nazywany był przez żołnierzy niemieckich Königstiger^[3]. W języku niemieckim oznacza to tygrysa bengalskiego, jednak powszechnie spotyka się tłumaczenie nazwy czołgu jako „Tygrys Królewski” (także ang. Royal Tiger, King Tiger, ros. Korolewskij Tigr), będącą dosłownym tłumaczeniem tego terminu z niemieckiego^[4].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Doświadczenia wyniesione z walk na froncie wschodnim udowadniały, że przewagę uzyskiwała ta strona, która dysponowała potężniejszym działem. W związku z tym na uzbrojenie nowego czołgu wybrano skonstruowaną w 1941 roku na bazie armaty przeciwlotniczej Flak 41 armatę czołgową 8,8 cm KwK 43 L/71 kalibru 88 mm firmy Friedrich Krupp AG z Essen. Na początku 1942 roku do prac nad nowym czołgiem przystąpiły firmy Nibelungen Werke (Ferdinand Porsche) i Henschel. W sierpniu 1942 wydział Urzędu Uzbrojenia zajmujący się sprzętem pancernym wydał rozkaz, aby nowy czołgbył w znacznym stopniu zunifikowany z czołgiem średnim PzKpfw V Panther, m.in. zlecono zastosowanie tego samego silnika typu Maybach HL230 P30 o mocy 700 KM.

Profesor Porsche przedstawił projekt czołgu VK 4502 (P). Zastosowano w nim kombinowany napęd spalinowo-elektryczny, w skład którego wchodziły 2 silniki gaźnikowe Simmering-Graz-Pauker o mocy 200KM oraz zawieszenie na wzdłużnych wałkach skrętnych. Ten projekt nie uzyskał jednak uznania w oczach Urzędu Uzbrojenia. Uznano, że pojazd Porschego będzie podatny na usterki układu napędowego, zbyt kosztowny materiałowo i trudny w eksploatacji.

Zwyciężył więc prototyp VK 4503 (H) firmy Henschel. Na początku 1943 roku zakłady otrzymały zamówienie na wykonanie trzech prototypów. Uwieńczeniem prac konstrukcyjnych przebiegających pod kierownictwem inż. Erwina Adersa była prezentacja prototypu Hitlerowi 20 października 1943 roku. Od stycznia następnego roku rozpoczęto produkcję seryjną. Zewnętrznie nowy czołg bardzo przypominał powiększone rozwinięcie czołgu PzKpfw V Panther (po zbadaniu zdobycznych czołgów Tiger II Rosjanie doszli do wniosku, że jest on nową wersją czołgu Panther z ulepszonym opancerzeniem i uzbrojeniem)^[3]. Tak jak w Panterze, wszystkie powierzchnie kadłuba narażone na ostrzał nie tylko miały znaczną grubość (np. pancerz przedni miał grubość 150 mm), ale zostały odchylone od pionu: przednia, górna i dolna aż o 50°, boczne i górne o 25°, zaś tylna o 30°. Jednak wymóg zamontowania potężnej armaty 8,8 cm KwK 43 L/71 oraz umieszczenia części zasobników amunicyjnych w wieży spowodowało powiększenie wymiarów bocznych płyt wieży. Dlatego też powierzchnie wieży odchylono od pionu, a także wygięto na kształt łuku, aby zwiększyć prawdopodobieństwo rykoszetowania pocisków.

Pierwszymi pododdziałami, które otrzymały nowe czołgi, były pierwsze kompanie 503. Batalionu Czołgów Ciężkich oraz 101. Batalionu Czołgów Ciężkich SS. Debiut bojowy tych czołgów, podobnie jak wcześniej Panter, był niezbyt udany. Pierwsze straty poniesiono już w połowie lipca 1944 w Normandii (3 czołgi). Pierwszą jednostką całkowicie wyposażoną w nowe czołgi był 501. Batalion Czołgów Ciężkich. Mimo to połowa z nich cierpiała na usterki „okresu dojrzewania”. Wobec tego batalion dozbrojono czołgami PzKpfw IV i wysłano na front wschodni. Jednak i inne czołgi nie były wolne od usterek, tylko podczas 10-kilometrowego przemarszu z miejsca do dowództwa 16. Dywizji Pancernej, do której został przydzielony batalion stanęło 10 Tygrysów. Ponadto saperzy musieli wzmacniać mosty, aby ponad 70-tonowe czołgi mogły po nich bezpiecznie przejechać. W wyniku kolejnych usterek 11 sierpnia 1944 batalion miał sprawnych tylko 11 czołgów. Pierwsze użycie bojowe czołgów miało miejsce 12 sierpnia 1944 r., gdy batalion wspierał uderzenie 16. DPanc na Staszów w rejonie radzieckiego przyczółka baranowsko-sandomierskiego na Wiśle pod Sandomierzem. Niemieckie czołgi napotkały zamaskowane działa przeciwpancerne i czołgi w zasadzce przy wsi Oględów koło Staszowa. Atak zakończył się całkowitą klęską, zniszczeniu uległa większość atakujących czołgów (kilka w wyniku trafienia w wieże, co spowodowało eksplozje znajdujących się tam pocisków). Utracono co najmniej trzy zniszczone i trzy porzucone Tigery II^[5]. Walki toczyły się również w dniach następnych. W ich wyniku batalion stracił łącznie 14 czołgów Tiger II.

Trzy zdobyte Tygrysy B zostały przez Rosjan poddane we wrześniu 1944 rozległym testom^[6]. Uznano, że głównym niedostatkiem jest za duża masa, powodująca niską manewrowość i podatność na uszkodzenia, ponadto czołg ma wady konstrukcyjne, głównie w układzie napędowym, a silnik jest przeciążony^[7]. Stwierdzono, że jakość pancerza czołgów Tiger II znacznie pogorszyła się w stosunku do czołgów Panther i Tiger z początku ich produkcji – związane to było ze zmianą składu stali, z której wykonano pancerz czołgu (zamiast molibdenu, którego źródła pozyskiwania Niemcy już stracili, użyto wanadu)^[6]. Okazało się nawet, że po uderzeniu 3–4 pocisków, w pancerzu, mimo braku przebicia, ukazały się wyraźne pęknięcia i odpryski, także od wewnątrz (te były szczególnie niebezpieczne dla załogi). Podczas prób ostrzału stwierdzono, że układ jezdny jest wrażliwy na ostrzał armat wszystkich kalibrów, a burty na ostrzał pociskami podkalibrowymi armat kalibru 45–76 mm z odległości 400–800 m oraz pociskami przeciwpancernymi kalibru 57–85 mm (z wyjątkiem radzieckich armat 76 mm) z 700–1200 m^[8]. Przedni pancerz czołgu był przebijany pociskami kalibrów 100, 122 i 152 mm z odległości 1000–1500 m^[8]. Jeden ze zdobytych w czasie tej walki czołgów, z numerem bocznym 502, znajduje się w Muzeum Czołgów w Kubince pod Moskwą^[6].

Nowe Tygrysy zostały użyte w większej liczbie podczas ostatniej akcji ofensywnej Niemiec podczas II wojny światowej – bitwy w Ardenach w grudniu 1944 roku. Hitler liczył, że skoncentrowany atak silnie uzbrojonych czołgów zapewni przytłaczającą przewagę na polu bitwy i pozwoli zniwelować przewagę liczebną wroga (tego typu taktyka była podstawą niemieckiego blitzkriegu). Jednak decyzja Hitlera była błędna, olbrzymie czołgi blokowały wąskie, kręte leśne drogi i nie były w stanie swą szybkością stworzyć „pancernej pięści”, która przebiłaby się przez linie wroga, niszcząc działa i umocnione pozycje wroga, pozostawiając zaskoczonych obrońców podążającej za czołgami piechocie. Alianci starali się bowiem do maksimum ograniczyć możliwość konfrontacji swoich niezwykle cennych oddziałów pancernych z potężnymi Tygrysami i Panterami. Dlatego też kluczową rolę podczas walk w Ardenach odgrywała piechota, która dokonywała zasadzek przy pomocy min przeciwczołgowych, a następnie unieruchomione czołgi były atakowane z flank przez żołnierzy uzbrojonych w bazooki i niszczone.

Tygrys II zniszczony przez Brytyjczyków w Normandii (Operacja Overlord)

Gdy walki w Ardenach dobiegły końca, Amerykanie zabrali zdobyte Tygrysy II na testy do USA. Ich wynik był dość zaskakujący, alianci nie mogli bowiem pojąć, co kierowało twórcami tych kolosów. Königstiger był bardzo duży i ciężki, co w znacznym stopniu zmniejszało jego mobilność, dodatkowym problemem był jego zawodny silnik, który nie zapewniał wystarczających osiągów oraz spalał ogromne ilości paliwa, którego Niemcy mieli już niewiele. Pancerz przedni czołgu o grubości 150 mm (górna płyta) oraz 180 mm na wieży, był wówczas nie do przebicia dla żadnego alianckiego działa, nawet z bardzo małej odległości (wyjątkiem było brytyjskie działo 17-funtowe, przebijające pancerz o grubości 192 mm z odległości 1000 m, oraz eksperymentalne amerykańskie działo T15E1). Dodatkowym plusem było nachylenie pancerza, co utrudniało jego przebicie.

Amerykański departament obronny przebadawszy zdobyczny model czołgu Tiger II, wygłosił śmiałą konkluzję na jego temat. Otóż, zdaniem amerykańskiego dowództwa, pojazd był „ślepą uliczką uniemożliwiającą dalszy rozwój ze względu na wysoką masę i gabaryty pojazdu”. Interesujący jest fakt, że w tym samym czasie, ze strony amerykańskiej prowadzono prace nad czołgiem T29 Heavy Tank, którego masa i gabaryty były zbliżone do Tiger II^[9].

Największym atutem Tygrysa II było jego działo. Armata kalibru 88 mm była rozwinięciem tej stosowanej w pierwszym Tygrysie. Kaliber działa pozostał bez zmian, jednak wydłużenie lufy oraz zwiększenie ładunku wybuchowego umieszczonego w pocisku spowodowało znaczne zwiększenie siły ognia, celności i dystansu skutecznego rażenia. Podczas prób na poligonie uzyskano trafienia do celu oddalonego o 3500 m, zaś maksymalny zasięg działa określono na 3800 m. Położenie działa pozostawało takie samo, jak przed strzałem. W trakcie testu szybkostrzelności wystrzelono 9 pocisków w trakcie 35 sekund, co daje Tygrysowi II znaczną przewagę nad jego poprzednikiem, następnie oddano strzały do celu ruchomego poruszającego się z prędkością 30 km/h, znajdującego się w odległości 2700 metrów – z pięciu wystrzelonych pocisków trzy trafiły w cel. Obsługa armaty także nie była trudna, celowniczy namierzał z łatwością cel obracaną elektrycznie wieżą, potem wystarczyło nacisnąć spust. Według instrukcji to działo było stuprocentowo skuteczne na odległość od 2500 do 3000 m. Armata Tygrysa w rękach doświadczonego czołgisty, stanowiła niezwykle niebezpieczną broń nawet na bardzo dużych dystansach.

Na podstawie szczegółowych badań wywnioskowano^{[potrzebny przypis]}, że Tygrys II powstał przede wszystkim z myślą o morderczych walkach na froncie wschodnim, gdzie potężna armata miała niszczyć czołgi i inne opancerzone cele z bezpiecznej odległości, a gruby pancerz miał chronić przed ostrzałem przeciwnika. Wielkie otwarte przestrzenie Rosji miały być „królestwem” nowego Tygrysa, jednak szybkie postępy Rosjan oraz konieczność walki na dwa fronty zmusiła Niemców do użycia czołgów wbrew ich przeznaczeniu. W podsumowaniu przyznano jednak, że Pantery, Tygrysy I oraz II stanowiły niezwykle niebezpieczną broń, z którą należy bezwzględnie liczyć się na polu bitwy nawet w przypadku przewagi liczebnej.

Sturmtiger[edytuj]

Sturmtiger Tiger-Mörser, 38cm RW61 auf Sturm (panzer) mörser Tiger
Sturmtiger wraz z pociskiem w muzeum
Dane podstawowe
Państwo	III Rzesza
Producent	Brandenburger Eisenwerke (nadwozia), Berlin-Spandau (montaż całości)
Typ pojazdu	działo pancerne
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	5 osób (dowódca, kierowca, obserwator, dwóch ładowniczych)
Historia
Prototypy	1943
Produkcja	1944–1945
Wycofanie	1945
Egzemplarze	18
Dane techniczne
Silnik	1 silnik gaźnikowy Maybach HL 230 P45 o mocy 650 KM przy 2600 obr. i 700 KM przy 3000 obr.
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	534 l benzyny. Zużycie paliwa: Droga – 600 l/100 km. Teren – 1000 l/100 km.
Pancerz	o grubości: 25–150 mm
Długość	6,28 m
Szerokość	3,57 m
Wysokość	2,85 m
Prześwit	0,47 m
Masa	68 000 kg (bojowa)
Nacisk jedn.	1,18 kg/cm² – gąsienice bojowe, 1,64 kg/cm² – gąsienice transportowe
Osiągi
Prędkość	40 km/h (na drodze) 16 km/h (w terenie)
Zasięg	120 km (na drodze) 60 km (w terenie)
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	1,20 m
Rowy (szer.)	2,30 m
Ściany (wys.)	0,79 m
Kąt podjazdu	35°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
Moździerz rakietowy 38cm StuM RW61 L/5,4 kalibru 380mm 1 karabin maszynowy MG 34 kal. 7,92 mm (stały, montowany w przedniej ścianie) granatnik 90 mm NbK 39
Użytkownicy
Niemcy
Multimedia w Wikimedia Commons

Tiger-Mörser, 38cm RW61 auf Sturm (panzer) mörser Tiger, także Sturmmörser Tiger, bardziej znany jako Sturmtiger lub Sturmpanzer VI – niemieckie działo pancerne z okresu II wojny światowej zbudowane na podwoziu czołgu Panzerkampfwagen VI Tiger, uzbrojone w specjalny moździerz rakietowy 38cm SturmMörser RW61 L/5.4. Zaprojektowany został jako pojazd wsparcia piechoty w czasie walk ulicznych. Zbudowano zaledwie 18 pojazdów tego typu, wszystkie z nich powstały jako modyfikacja uszkodzonych w boju Tigerów.

Historia projektu[edytuj | edytuj kod]

Pomysł na nowy pojazd wsparcia piechoty, będący w stanie zniszczyć bronione budynki lub umocnienia jednym strzałem, zrodził się w czasie bitwy o Stalingrad w 1942. W tym czasie najcięższym działem pancernym na uzbrojeniu Wehrmachtu był Sturminfanteriegeschütz 33, odmiana Sturmgeschütz III uzbrojona w ciężkie działo piechoty 150 mm – 12 z nich zostało zniszczonych w Stalingradzie.

Jego następca Sturmpanzer IV Brummbär wszedł do produkcji na początku 1943, niemniej Wehrmacht nadal widział potrzebę podobnego, ale ciężej uzbrojonego i opancerzonego pojazdu. Zdecydowano więc zbudować nową konstrukcję opartą na podwoziu czołgu Tygrys i uzbrojoną w haubicę 210 mm.

Okazało się jednak, że w tym czasie broń ta była niedostępna i została zastąpiona przez wyrzutnię moździerzowo-rakietową o kalibrze 380 mm, która powstała po zmodyfikowaniu wyrzutni bomb głębinowych używanej przez Kriegsmarine.

Pierwszy prototyp powstał w październiku 1943. W tym samym miesiącu na poligonie Orzysz (niem. Arys) został zaprezentowany Hitlerowi. Po długotrwałych testach Hitler zaaprobował jego produkcję w kwietniu 1944. Pomiędzy sierpniem a wrześniem tego roku zbudowano 18 Sturmtigerów. Do ich konstrukcji używano wyłącznie Tygrysów uszkodzonych w czasie walk, a nie nowych pojazdów.

Konstrukcja[edytuj | edytuj kod]

Sturmtiger bazował na późnym modelu Tygrysa, zachowując jego podwozie i układ napędowy. Zmieniono przednią część kadłuba, gdzie zostało zamontowane nowe uzbrojenie. W porównaniu z normalnym Tygrysem, Sturmtiger był znacznie krótszy – Tygrys miał 8,45 m długości, a Sturmtiger 6,28 m, głównie dlatego, że nie miał on armaty wystającej daleko za kadłub. Był także trochę niższy – 2,85 m w porównaniu z 3,00 m wysokości Tygrysa.

Opancerzenie[edytuj | edytuj kod]

Ponieważ Sturmtigery miały brać udział w walkach ulicznych, w bezpośredniej styczności z nieprzyjacielem, musiały być one bardzo grubo opancerzone aby mieć szansę na przetrwanie. Jego przednie opancerzenie miało 150 mm grubości, a boczne 80 mm grubości. W porównaniu z normalnym Tygrysem pojazd ten był o 11 ton cięższy.

Uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]

Główne uzbrojenie pojazdu stanowił 380 mm Raketenwerfer 61 L/5.4, wyrzutnia rakietowa/moździerz ładowana odtylcowo, która wystrzeliwała naboje z napędem rakietowym na niewielkie odległości. Pociski miały około 1,5 m długości i zawierały ładunek wybuchowy o wadze 125 kg lub ładunek kumulacyjny do niszczenia fortyfikacji, będący w stanie spenetrować 2,5 m żelazobetonu.

Zasięg tej broni wynosił około 5600 metrów. Cały nabój ważył pomiędzy 345 a 350 kg. Wyrzucany był z lufy jak normalny granat moździerzowy z prędkością 45 m/s, a jeszcze w lufie włączał się dodatkowy silnik rakietowy, który przyspieszał pocisk do prędkości około 250 m/s.

Takie rozwiązanie tworzyło pewne problemy, gorące gazy z silnika rakietowego nie mogły oczywiście być wpuszczane do przedziału bojowego, gdzie znajdowała się załoga, a lufa nie była w stanie wytrzymać spowodowanego przez nie ciśnienia jeżeli nie byłyby one w jakiś sposób odprowadzone. Aby rozwiązać ten problem, przy nasadzie lufy dodano szereg specjalnych kanałów wentylacyjnych, których zadaniem było odprowadzenie gorących gazów, nadając jej charakterystyczny kształt.

Zapas amunicji wynosił tylko 14 nabojów – z powodu ich dużej wielkości i ciężaru. Jeden pocisk był od razu ładowany do zamka, drugi znajdował się na ładowniku, a reszta w specjalnych stojakach amunicyjnych. Aby pomóc z ładowaniem amunicji z tyłu pojazdu umieszczono niewielki dźwig, ale nawet przy jego pomocy do załadowania amunicji potrzebna była cała pięcioosobowa załoga.

W tylnej części pojazdu znajdował się także 90 mm NbK 39 Nahverteidigungswaffe (broń bliskiej obrony) który używany był do obrony przed piechotą znajdująca się w bezpośredniej bliskości pojazdu, był to granatnik operowany z wewnątrz pojazdu, który mógł być wycelowany w dowolną stronę. Dodatkowo z przodu Sturmtigera znajdował się jeszcze karabin maszynowy MG34.

Zastosowanie bojowe[edytuj | edytuj kod]

Sturmtigery powstały jako broń piechoty do użycia w walkach ulicznych lub przy atakach na grubo opancerzone schrony bojowe, ale w czasie kiedy weszły one do służby sytuacja na froncie zmieniła się bardzo niekorzystnie z punktu widzenia Niemców, z wojskami Wehrmachtu znajdującymi się niemalże wyłącznie w obronie.

Nowe pojazdy zostały sformowane w trzy kompanie Sturmtiger: Panzer Sturmmörser Kompanien (PzStuMrKp) 1000, 1001 i 1002. Oryginalnie miały być wyposażone w 14 pojazdów, ale liczba ta została zredukowana do czterech w każdej kompanii, podzielonej na dwa plutony.

PzStuMrKp 1000 została powołana 13 sierpnia 1944 i wzięła udział w walkach powstania warszawskiego – był to jedyny znany przypadek zastosowania tych pojazdów do ich oryginalnej roli. PzStuMrKp 1001 i 1002 zostały powołane we wrześniu i październiku. PzStuMrKp 1000 i 1001 wzięły udział w czasie walk w Ardenach.

Po tej ofensywie, wszystkie Sturmtigery zostały użyte do obrony Niemiec wyłącznie na froncie wschodnim. Okazały się świetną bronią defensywną, bardzo trudną do zniszczenia – aby je unieszkodliwić potrzebny był zazwyczaj atak lotniczy lub bardzo ciężkie bombardowanie artyleryjskie. Tylko kilka Sturmtigerów zostało zniszczonych bezpośrednio przez nieprzyjaciela, większość z nich została porzucona przez załogi po awariach mechanicznych lub po skończeniu się paliwa.

Dwa pojazdy tego typu przetrwały II wojnę światową, jeden znajduje się w muzeum czołgów w Kubince, a drugi w Deutsches Panzermuseum w Niemczech.